ظرفیت غنی ادبیات شفاهی خوزستان نشانگر پیشینه فرهنگ ادبیات کودک است

خوزستان – مرجان ظریفی نویسنده خوزستانی تأکید کرد: هر شهری از استان خوزستان دارای ادبیات عامه غنی و ارزشمندی است که به طور کامل گردآوری نشده‌اند و ادبیات شفاهی خوزستان این ظرفیت را دارد که با گردآوری و تدوین این آثار، بتوانیم به نوع زندگی، فرهنگ و پیشینه‌ ادبیات کودک در این استان برسیم.
سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – فریبا حیدرپور: بار سنگین آشنا کردن کودکان با جادوی کتاب، بر دوش بزرگسالان است. اینکه کتاب تا چه اندازه در زندگی کودک چشمگیر باشد، بستگی به شگردها و تلاش بزرگسالان دارد. آن‌ها کتاب در اختیار کودکان می‌گذارند و با مطرح کردن ادبیات، میراث ادبی را که دربرگیرنده شعرهای کودکانه، داستان‌های تصویری و قصه‌های عامیانه است، منتقل می‌کنند و به نظر می‌رسد در هر بحث درباره ارزش‌های ادبیات، باید بر نقش آن در رشد و پرورش و نیز گسترش دامنه تخیل تأکید داشت.

کودکان با کتاب به دنیای جدیدی سفر می‌کنند که بر تجربه‌های مبتنی بر تخیل آن‌ها می‌افزاید و الهام از همین تجربه‌ها است که کودکان را به نوشتن یا بازگو کردن قصه‌های ساخته و پرداخته ذهن خود یا با اجراهای بازی نمایش خلاق، برانگیخته می‌شوند و انسان در دوران کودکی به ارزش‌هایی از ادبیات دست می‌یابد که آثار ژرف آن‌ها در بزرگسالی در او پدیدار می‌شود.

به مناسبت ۱۸ تیرماه روز ملی ادبیات کودک و نوجوان، مرجان ظریفی نویسنده خوزستانی که jاکنون موفق شده در زمینه کودک و نوجوان و نیز بزرگسال، آثار متعددی را منتشر کند، به گفت‌وگو پرداخته‌ایم. برخی از آثار کودک و نوجوان این نویسنده شامل: «یک اژدهای امروزی»، «چتری برای هانیه»، «چیک چیکو»، «فقط یک بار می‌توانم زنگ بزنم»، «والی»، «غولی بالای ابرها» و… است.

آذریزدی؛ بازنویسی ادبیات کهن برای کودکان و نوجوانان

مرجان ظریفی با توضیح نام‌گذاری ۱۸ تیر ماه روز ملی ادبیات کودک و نوجوان، بیان کرد: علت انتخاب این روز به‌عنوان یک رویداد، درگذشتِ مهدی آذریزدی است. نویسنده‌ای که در طول عمر خود به بازنویسی ادبیات کهن برای کودکان و نوجوانان پرداخت و مجموعه کتاب «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» را آفرید و اگرچه آذریزدی اولین نویسنده کودک و نوجوان ایران نیست، اما به پاس تلاش‌های همیشگی و خدمات ویژه‌ای که برای کودکان انجام داد، این عنوان نصیب او شد.

ظریفی با تأکید بر معرفی بیشتر ادبیات کودک و نوجوان تصریح کرد: برای شناخت ادبیات کودک و نوجوان باید به مفهوم دو واژه ادبیات و کودک بیشتر توجه شود و هرچند صاحب‌نظران برای این دو واژه تعاریف زیادی بیان کردند، اما در واقع هم واژه ادبیات و هم واژه کودک، یک تعریف جامع ندارد.

ادبیات شفاهی خوزستان پیشینه غنی ادبیات کودک در استان

وی با بیان اینکه بن‌مایه‌های ادبیات کودک، از ادبیات شفاهی و ادبیات بومی تغذیه شده‌اند، تصریح کرد: ریشه ادبیات کودک به ادبیات شفاهی و بومی برمی‌گردد. از ابتدایی و قدیمی‌ترین گونه ادبیات کودک، می‌توان به لالایی‌ها اشاره کرد و قرن‌ها است مادران برای آرامش کودکان‌شان این آوازها را در گوش فرزندان خود زمزمه کرده‌اند و در ایران با توجه به اقوام مختلف این ادبیات بومی دیر زمانی است که خواسته و ناخواسته وارد دنیای کودکان شده است.

نویسنده «خشم زن سرخپوست» گفت: در استان خوزستان، با توجه به تنوع زبان‌ها و قومیت‌های مختلف و روحیه داستان پردازی مردم، با ادبیات شفاهی گسترده‌ای، چه از نوع لالایی‌ها و چه از نوع متل‌ها و قصه‌ها مواجه است و به جرأت می‌توان گفت هر شهری در این استان دارای ادبیات عامه غنی و ارزشمندی است که به طور کامل گردآوری نشده‌اند. ادبیات شفاهی خوزستان این ظرفیت را دارد که با گردآوری و تدوین این آثار، بتوانیم به نوع زندگی، فرهنگ و به پیشینه ادبیات کودک در این استان پی ببریم.

وی ادامه داد: همه ملت‌های دنیا در تلاش هستند تا بتوانند در ادبیات کودک، پیام رسان صلح برای یکدیگر باشند. به این طریق که کودکان به واسطه ادبیات با پذیرش تفاوت‌های فردی و قومی، به درک احساسات دیگران پرداخته و در دنیای خویش پیوند صلح و دوستی برقرار می‌کنند.

ظریفی با تشریح اینکه واژه کودک نیز در ادبیات کودک، به سن بیولوژیکی یک فرد اطلاق نمی‌شود، بیان کرد: سن بیولوژیکی یک فرد، به نقش و اهمیت او در خانواده و اجتماع مربوط می‌شود در دوران کودکی، با یک دوره از زندگی افراد سروکار داریم نه سن بیولوژیکی آن‌ها.

کودکان فیلسوفان کوچک

وی گفت: هر تعریفی از کودکی، به درجه تمدن و فرهنگ آن جامعه برمی‌گردد و هرچه جامعه پیشرفته‌تر، به همان اندازه به اهمیت دوران کودکی توجه بیشتری می‌شود و بر همین مبنا، در هر نوشتاری که برای کودکان نگاشته می‌شود، باید به چند مورد توجه ویژه کرد. کودکان فیلسوفان کوچکی هستند که اشتیاق فراوانی برای دانستن دارند، اما هنگام نوشتن لازم است چند محدودیت کوچک را مورد توجه قرار گیرد.

مؤلف «والی» با اشاره به محدودیت‌های نوشتن برای کودکان افزود: محدود بودن تجربیات زندگی یا همان تجربه زیسته به علت کمی سن و فرصت کم برای تجربه اندوزی، محدودیت زبان و کوچک بودن دایره لغات کودکان، محدود بودن زمان دقت همه از مواردی است که نوشتن برای کودکان را دچار محدودیت می‌کند و هرچند این محدویت‌ها با بزرگتر شدن کودکان برطرف می‌شود؛ اما ضروری است که نویسندگان کودک و نوجوان موارد گفته شده را مورد توجه قرار دهند.

نویسنده خوزستانی در خصوص آثار در دست انتشارش نیز یادآورشد: رمان نوجوان «ناخدا حواصیل»، کودک «یادداشت‌های مخفی مخفی مخفی» هر دو از انتشارات کانون پرورش فکری، «قوی‌ترین ارتش دنیا» کودک از نشر برکه، «پروانه و گلوله» نشر قو است.